Ermənistanla Azərbaycan münaqişəsinin həlli istiqamətində baş verən son hadisələr onu deməyə əsas verir ki, Zəngəzur uğrunda savaş aktiv fazaya qədəm qoyur. Son Brüssel və Moskva görüşündə Qarabağ məsələsi ilə bağlı Qərblə Rusiyanın mövqeyində uzlaşmanın əldə edildiyini sübut edir. Hər iki mərkəz Qarabağın Azərbaycanın tərkibində olmasını və orada yaşayan ermənilərin təhlükəsizliyi təmin olunmaqla Bakı ilə dialoqa gedib reinteqrasiya olunmasını, Ağdam-Xankəndi yolunun açılmasını, vaxtı ilə Ermənistan ərazisindən qaçqın düşən azərbaycanlıların öz yurdlarına qayışıdını dəstəkləyirlər. Bu o deməkdir ki, Qarabağ məsələsi bitib, məsələ Zəngəzurdur.

Zəngəzur uğrunda mübarizə aparanları əsasən aşağıdakı qruplara bölmək olar. Birincisi, Fransa istisna olmaqla, Qərb, Türkiyə, İsrail və Çin.

Çünki Fransanın maraqları Qərbin baxışı ilə tam üst-üstə düşmür və fikir ayrılığı mövcuddur. Fransa yaranan boşluğu özü doldurmaq istəyir. Ona görə də Fransanın mövqeyi bir çox hallarda Rusiya, İran və Hindistanla üst-üstə düşür.     

İkincisi, Rusiya, İran və Hindistan.

İrəvanın humanitar yardım adı altında Laçın sərhəd keçid məntəqəsindəki yaratdğı şou da Zəngəzur uğrunda savaşın aktiv fazaya keçməsinin göstəricisidir. 

Necə deyərlər, savaşı qazanmaq uğrunda hərə öz kartından istifadə edir. Məhz ona görə də Zəngəzur uğrunda savaşda maraqlı olan güclər Xankəndi kartını öz maraqlarını təmin etmək üçün tam qapatmaq niyyətində deyillər.

Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyanın son bir həftədə verdiyi müsahibələrdə və keçirdiyi mətbuat konfransında səsləndirdiyi fikirlər də bunu deməyə əsas verir. Paşinyan Ermənistanın yeni dünya düzənindəki yerinin qeyri-müəyyən olması və bu baxımdan üzləşdikləri qeyri-müəyyənlikdən çıxması üçün sərhədlərin demarkasiyasının Azərbaycandan daha çox onların ehtiyacının olduğunu bəyan etməsi bununla bağlıdır. Paşinyan bununla erməni cəmiyyətinə açıq mesaj verdi ki, əgər yenə də tarixdə olduğu kimi düzgün seçim edilməzsə, qonşularla normal münasibətlər qurulmazsa, sülh şəraitində olmazlarsa, o zaman müharibələr və fəlakətlər qaçılmazdır. 

Sadəcə, İrəvanı narahat edən məsələ yeni dünya düzənində Ermənistanın təhlükəsizlik məsləsidir ki, bu məsələdə də aydın mövqeyə malik deyil. İrəvan komplementarizmə üstünlük verərək bölgədəki maraqlı güclərlə eyni səviyyədə balanslaşdırılmış siyasət yürütmək istəyir ki, bu da qeyri-mümkündür. Çünki Ermənistan bölgədə elə bir ciddi geosiyasi əhəmiyyətə malik olan ölkə deyil ki, bölgədə maraqlı güclərlə maraqlarını uzlaşdırsın. Maraqlı güclər öz maraqlarını təmin etmək üçün ancaq Ermənistandan bir vasitə kimi istifadə edir. Əslində, İrəvanın bu komplementar siyasəti Ermənistanı fəlakətə sürükləməklə yanaşı, bölgəni uzunmüddətli, sabahı bəlli olmayan gərginliyə sürükləməkdir.
 
Zəngəzur uğrunda əsasən Qərb, Rusiya, Türkiyə, İran, Çin, Hindistan, İsrail və Fransa arasında savaş gedir. Digər maraqlı güclər də var ki, onlar vəziyyətə uyğun mövqelərini sərgiləyirlər. Onlara elə də fərq etmir ki, bu savaşda kim qazanacaq. Əsas odur ki Zəngəzurdan keçəcək dəhlizdən faydalana bilsinlər. Amma Zəngəzur uğrunda mübarizədə əsas iddiaçılar arasında çox ciddi mübarizə gedir və mövqelərin uzlaşdırılması qeyri-mümkün görünür. 

Son dövrlərdə Qərbin, Türkiyə və İsrailin Cənubi Qafqazdakı aktivliyinə qarşı Rusiya-İran-Hindistan cəbhəsinin aktivləşməsi bunun bariz nümunəsidir. Ermənistan XİN başçısı Ararat Mirzoyanın Tehrana çağrılması da bununla bağlıdır. Çünki İrəvan Zəngəzur məsələsi ilə bağlı Tehranla eyni mövqedən çıxış etdiyini bəyan etsə də, qarşı tərəf buna inanmır. Hesab edir ki, günün birində İrəvan Tehrana verdiyi sözdən geri çəkilə bilər. Ona görə də Tehran Mirzoyanın səfəri zamanı bir daha Zəngəzur dəhlizinin onlar üçün “qırmız xətt” olduğunu açılayaraq bəyan edib ki, İrəvan geri çəkilsə belə, İran buna imkan verməyəcək və sərt müqavimət göstərəcək. 

Son vaxtlarda Fransa, İran və Hindistanın işbirliyi nəticəsində Ermənistanı sürətlə silahlandırması da bu mübarizənin tərkib hissəsidir. 

İrəvan isə yaranmış vəziyyətdə çıxış yolu kimi prosesləri beynəlmiləlləşdirməklə beynəlxalq problemə çevirib vaxt qazanmağa çalışır. Bu yolla İrəvan həm də öz təhlükəsziliyinə təminat alıb danışıqlar masasında müəyyəm şərtlərini diktə etmək istəyir. Amma İrəvan onu da hesablamır ki, bir-birinə güzəştə getmək istənməyən güclər arasında belə bir təhlükəli oyun Ermənistanın üçün çox risklidir. Paşinyanın bu günlərdə bəyan etdiyi kimi, bu, Ermənistan dövlətçiyinin itirilməsi ilə nəticələnə bilər. İrəvanın vəziyyəti düzgün dəyərləndirə bilməməsi və vəziyyətin gərginləşməsi, bölgədə müharibənin yenidən alovlanmasına gətirib çıxara bilər və bu, istisna deyil. 

Mürtəza
Demokratikmusavat.com