"Hazırda Cənubi Qafqazda regional təhlükəsizliyin güclənməsi prosesi gedir. Dünən toxunulmaz sayılan formatlar və modellər dəyişdirilir və yenidən qiymətləndirilir. Regionda ənənəvi olaraq fəaliyyət göstərən oyunçularla yanaşı, Qafqazla bağlı ambisiyaları və ideyaları ilə yeni aktorlar meydana çıxır".
Bunu rusiyalı politoloq Sergey Markedonov Qafqaz bölgəsindəki son durumu şərh edərkən deyib.
Onun sözlərinə görə, əgər Qafqaz regionunun təhlükəsizlik sistemini vahid bir düstur və ya metafora ilə təqdim etməyə çalışsaq, insanın ağlına ilk gələn şey tənzimlənməsi çətin olan nəqliyyatın sıx olduğu kəsişmədir.
"Bir tərəfdən tənzimləyici orqanlar arasında rəqabət var və bu, təkcə böyük dövlətlərə deyil, orta və kiçik ölkələrə də aiddir. Digər tərəfdən səyahət edən ölkələrin özləri bir qaydaya, başqa qaydaya əməl etməyə çalışırlar. Nə əvvəlki razılaşmalarla, nə də tənzimləyicilərin müəyyən etdiyi oyun qaydaları ilə rəhbər olmağa çalışır", - o qeyd edib.
O əlavə edib ki, Qafqazın təhlükəsizlik sistemi kontekstində “3+3” formatı müzakirə olunsa da, hazırda o, ən azı iki versiyada mövcuddur: "Türkiyə və İran. Üstəlik, İran variantı ciddi regional determinizmi nəzərdə tutursa: üç regional ölkə, üstəgəl üç nəhəng Avrasiya qonşusu, o zaman formal olaraq eyni şeyi deyən türk formatı daha çevikdir və Türkiyə ilə Qərb münasibətlərini nəzərə alır. 2014-23-cü illərdə mövcud olan tendensiyaları nəzərə alsaq, Rusiya üçün ən sərfəli eksklüziv regional seçimdir. Lakin Moskva, Ankara və Tehran nə qədər çalışsalar da, çətin ki, xarici təsirdən tam qurtula bilsinlər. Və burada məsələ təkcə NATO deyil. Qafqaz regionunda təkcə qərbləşmənin deyil, həm də “şərqləşmənin” təsiri var".
Onun fikrincə, məsələ burasındadır ki, həm Çin, həm də Hindistan yeni dünyanın mümkün qlobal güc mərkəzləri kimi Qafqaza böyük maraqla baxırlar: "Məsələn, Mərkəzi Asiyada olduğu kimi, hələ də öz resurslarını burada yerləşdirə bilməyiblər. Lakin bu gün onların Qafqaz işlərində iştirakı daha da aktuallaşır. Çin artıq Gürcüstanın üç ən böyük ticarət tərəfdaşından biridir və Tbilisi NATO, Aİ və ABŞ ilə sıx əməkdaşlıq etsə də, Çinlə ilk azad ticarət sazişi imzalayan ölkə olub. “Bir kəmər, bir yol” iddialı layihəsinin həyata keçirilməsi diktə edir ki, Qafqazın bütün dövlətləri bu işə cəlb olunsun. Eyni zamanda, bu ölkələr Pekinə müstəqil qlobal güc mərkəzi kimi baxırlar. Ümid edirlər ki, bu, üçüncü və ya alternativ geosiyasi xətt olacaq və onun vasitəsilə “soyuq müharibə 2”dən qaçmaq mümkün olacaq.
Hindistan Qafqaz işlərinə də qarışır. Azərbaycanla Pakistanın sıx münasibətləri Hindistanı qəzəbləndirir və nəticədə Hindistan tərəfi Ermənistanla əməkdaşlığa böyük maraq göstərir. Ermənistan-Hindistan hərbi təchizatı sahəsində geniş əməkdaşlıq bununla şərtlənməlidir. Dehlinin də “Şimal-Cənub” dəhlizində ciddi marağı var. Hindistanın Rusiya və İranla sıx əlaqələri bununla bağlıdır ki, bu da Qərbdə müəyyən əsəbiliyə səbəb olur. Azərbaycan Hindistanın Qafqaz regionunda ən böyük ticarət tərəfdaşı olmaqda davam edir. Azərbaycana 79,4 milyon dollarlıq, Azərbaycandan Hindistana isə 595 milyon dollardan çox məhsul və xidmətlər ixrac olunub. Bu, Gürcüstan-Hindistan və Ermənistan-Hindistan ticarət əlaqələrinin göstəricilərindən çoxdur.
Mahiyyət etibarilə demək olar ki, qloballaşmanın ümumi nəzəri kateqoriyaları Qafqaz regionuna doğru irəliləyir və Bakı-İrəvan və ya Tbilisi-Suxum problemləri bu gün təkcə sovet layihəsinin mərkəzi olan Moskvanı deyil, Parisi, Pekini, Vaşinqtoni, Dehlini, İslamabadı və Təl-Əvivi də narahat edir. Əgər təbii ki, son məqsəd sülh və sabitlikdirsə və deyək ki, “Avrasiya barıt çəlləyinin yaradılması” deyilsə, o zaman bütün bunlar regional oyunun müəyyən qaydalarının işlənib hazırlanmasında böyük çeviklik və kreativlik tələb edir", - rusiyalı politoloq bildirib.
