Kreml Cənubi Qafqazdakı mövqelərini artıq qoruya bilmir və regionun Rusiyanın nəzarətindən çıxarılması prosesi qarşısında aciz qalıb... Rusiyanın Ermənistana dəstək mesajına paralel olaraq, erməni toplumunu Paşinyan hakimiyyətinə qarşı kütləvi iğtişaşlara yönləndirməyə çalışan Kreml sülh prosesini növbəti dəfə pozmağa can atır...
Cənubi Qafqazda sülh proses olduqca ziddiyyətli mərhələyə qədəm qoyub. Bu regionda sülh yalnız Cənubi Qafqaz ölkələrinin maraqlarına cavab verir. Regionda geopolitik maraqları olan nəhəng dövlətlərin mənafeləri isə kəskin şəkildə toqquşur. Və bu səbəbdən də çoxdan imzalanmalı olan yekun sülh sazişinin reallaşması ciddi şəkildə ləngiyir.
ABŞ və Qərb yaxın vaxtlarda Cənubi Qafqazda sülh prosesinin uğur qazanmasında qətiyyən maraqlı deyil. Qərb siyasi dairələri regional hərbi-siyasi gərginliyin mövcudluğundan Rusiyanın Cənubi Qafqazdan sıxışdırılıb çıxarılması planlarını reallaşdırmaq məqsədilə istifadə etməyə çalışırlar. ABŞ və Qərbin əsas strateji xətti Rusiyanın regionda mövcudluğunun, vasitəçilik missiyasının sülh prosesinə əngəl olduğu barədə qənaətlərin yaradılması üzərində qurulub. Və bu istiqamətdə artıq müəyyən addımlar da atılır.
Bir tərəfdən, regional hərbi-siyasi gərginlik artırılır, Rusiya sülh prosesindən kənarlaşdırılır. Digər tərəfdən isə ABŞ və Qərb Rusiyanın uğursuzluğa uğramaqda olduğu sülh prosesinə alternativ müzakirə platformaları yaratmağa çalışır. Brüssel prosesi və Praqa anlaşması bu istiqamətdə Rusiyanın vasitəçilik missiyasına vurulmuş sarsıdıcı zərbə hesab edilə bilər. Və bütün bunlar Cənubi Qafqazda hegemon mövqelərini sürətlə itirməkdə olan Rusiyanın hakim siyasi dairələrini ciddi şəkildə narahat edir.
Ancaq Kreml indiki situasiyada Rusiyanın regional maraqlarını qorumaq imkanlarından çox uzaqdır. Rusiya Ukraynada "savaş bataqlığı"nda zəiflədikcə, Cənubi Qafqazda manevr məkanını da əldən verir. Ermənistanın Rusiyadan uzaqlaşıb, ABŞ və Qərbə yaxınlaşma xətti tutması da Kremli açıq-aşkar çətin vəziyyətə salıb. Rusiya siyasi dairələri başqa situasiyada rəsmi İrəvanı xəyanət mövqeyinə görə ciddi şəkildə cəzalandıra bilərdi. İndi Kremlin hətta buna da gücü çatmır və daha çox rəsmi İrəvanın "dilə tutulması" metodlarına möhtac qalıb. Və bu, hələlik Rusiyadan qopub, Qərbə üz tutan Ermənistanın itirilməsi prosesinə əngəl olmaq baxımından, yetərli görünmür.
Maraqlıdır ki, Kreml böyük ölçüdə əldən verdiyi Azərbaycan və Ermənistan arasındakı vasitəçilik hüquqlarını yenidən bərpa etməyə can atır. Brüssel prosesinin ön plana keçdiyi və Praqa anlaşmasının yeni situasiya yaratdığı bir reallıqda buna nail olmaq Kreml üçün nə qədər böyük önəm daşısa da, qətiyyən asan məsələ deyil. Və bu baxımdan, Kremlin hazırda öz regional orbitrlik statusunu qorumaq istiqamətində son cəhdlərini etdiyini də düşünmək olar.
Məsələ ondadır ki, gələn ay Brüsseldə Avropa Birliyi Şurasının rəhbəri Şarl Mişelin vasitəçiliyi ilə Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin növbəti görüşü planlaşdırılır. Kremldə bu ərəfədə hərəkətə keçməyə cəhd göstərir. Rusiyanın"Vedomosti" nəşrinin məlumatına görə, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev, Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan və Kreml sahibi Vladimir Putinin iştirakı ilə üçtərəfli görüş baş tuta bilər. Halbuki, bu məlumat hələlik rəsmi təsdiqini də tapmayıb.
Nə qədər qəribə də olsa, baş tutub-tutmayacağı hələlik şübhə doğuran Rusiya görüşü ərəfəsində Kremlin əsas propoqanda vasitələri yenə də "erməni faktoru" üzərindən hoqqabazlığa başlayıblar. Belə ki, Rusiyaya xəyanət edən tərəfin birmənalı şəkildə Ermənistan olduğu halda, Azərbaycana qarşı ittihamlar irəli sürülür, "qarayaxma kampaniyası" aparılır. Rusiya telekanalları və erməni mənşəli Marqarita Simonyanın nəzarəti altında olan KİV-lər Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə qarşı təxribat məzmunlu materiallar yayınlayırlar. Yəni "Marqomedia" israrla Ermənistanı qoruyub, Azərbaycanı hədəfə almaq xətti yürüdür. Və "Marqomedia"nın bu cəsarəti Kremldən gələn təlimatlardan aldığı isə qətiyyən şübhə doğurmur.
Rusiyada ən populyar nəşrlədən olan və Kremlə xüsusi yaxınlığı ilə seçilən “Komsomolskaya pravda” qəzeti isə Ermənistana rəsmi dəstək vədinə eyham vuran materiallar ilə diqqəti çəkir.Nəşrin materiallarından belə anlaşılır ki, Kreml “Vaşinqton sənədi” adı altında ümumiləşdirilən, Brüssel və Praqa danışıqları zamanı əldə olunan nəticələrin Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyan tərəfindən məqbul hesab edilməsindən ciddi şəkildə narahatlıq keçirir. Ən əsasısa, Kremlin propoqanda vasitəsi Ermənistan cəmiyyətini güya yaxınlaşan "təhlükə" barədə xəbərdar etməyə çalışır: "Həmin sənəd imzalanarsa, dövlətlərarası sərhədin son delimitasiyası üzrə işlər aparılacaq, Ermənistandan keçməklə, “Zəngəzur dəhlizi” adlanan yüksək sürətli marşrut xəttinin tikintisinə başlanacaq... Azərbaycan Qarabağ ermənilərinə və tanınmamış “dqr”ə isə heç bir status verməyəcək".
Göründüyü kimi, Kreml bu propoqanda ilə ABŞ və Qərbin vasitəçilik missiyasının Ermənistanın maraqlarına zidd olduğu barədə rəy yaratmağa cəhd göstərir. Üstəlik, bu sənədin nə Ermənistanda, nə də Qarabağda yeni etiraz dalğası yaratmasından məyus olduğunu biruzə verir: "Axı, aydındır ki, reallıqda bu, Qarabağın tamamilə Azərbaycanın yurisdiksiyasına keçməsi deməkdir. Bu yaxınlarda İlham Əliyev bir daha Qarabağda yaşayan ermənilərin Azərbaycan vətəndaşları olduğunu və onlara ölkənin Konstitusiyasına tam uyğun davranılacağını bəyan edib. Aydındır ki, bundan sonra tezliklə Qarabağda bir nəfər də olsun, erməni qalmayacaq".
Belə anlaşılır ki, Rusiya Cənubi Qafqazı itirmək üzrədir və ona görə də, situasiyanı xilas etmək məqsədilə həmişə olduğu kimi, yenə də "suyu bulandırmaq" cəhdlərinə başlayıb. Kreml keçmiş sovet qəzeti vasitəsilə Ermənistan cəmiyyətini baş nazir Nikol Paşinyanın bu sənədi mümkün qədər tez bir zamanda imzalamaq niyyətində olduğu barədə "xəbərdar" da edir. Yəni, Kreml erməni toplumuna mesaj verir ki, mümkün qədər tez bir zamanda etiraz dalğası ilə bu prosesin qarşısını almağa çalışsın. Sonda isə məhz Rusiyanın maraqlarını və niyyətini xüsusi olaraq, qabartmaqdan da özünü saxlaya bilmir.
Rusiya KİV-lərinin dili ilə danışmaq məcburiyyətində qalan Kreml hesab edir ki, əgər, hazırkı Ermənistan hökuməti bu sənədin qəbuluna razılaşarsa, Azərbaycan və Türkiyə ilə sülh imzalayan, Qarabağı itirən və bununla da ekzistensial təhlükələrdən qurtulan Ermənistanın nə Gümrüdəki rus hərbi bazasına, nə də Qarabağdakı rus sülhməramlılarına ehtiyacı qalmayacaq: "Aydındır ki, Qərb vasitəçilərinin əsl məqsədi də elə budur. N.Paşinyan buna gedəcəkmi? Ermənistan və Rusiyanın ekspert icmasının əhəmiyyətli hissəsi onun bunu operativ şəkildə və peşmanlıq çəkmədən edəcəyinə inanır: o, hakimiyyətə gəlməzdən əvvəl özünü Qərbyönümlü və Ermənistanın Rusiyadan uzaqlaşmasının tərəfdarı kimi təqdim edirdi".
Bütün bunlardan çıxarılacaq əsas nəticə isə ondan ibarətdir ki, Kreml Cənubi Qafqazdakı mövqelərini artıq qoruya bilmir, regionun Rusiyanın nəzarətindən çıxarılması prosesi qarşısında aciz qalıb. Ona görə də, Ermənistan cəmiyyətini sülh prosesinə qarşı çıxmağa yönləndirməklə iğtişaşların törədilməsinə, Paşinyan hakimiyyətinin devrilmısinə təşviq etməyə can atır. Eyni zamanda, "Marqomedia" üzərindən Azərbaycanı hədəfə çevirməklə, Rusiyanın ermənilərə dəstək verməkdə davam etdiyi görüntüsü yaratmağa çalışır. Və bu, Rusiyanın Cənubi Qafqazda əsas pozucu qüvvə olduğunu növbəti dəfə təsdiqləyir. (Yeni Müsavat)
